Ergonomi ve Antropometri Nedir? Teknoloji ve Tasarım

Ergonomi; insan ile kullandığı nesne ve iş gördüğü çevre arasındaki etkileşimi inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlayabiliriz.

Ergonomi; -Verimli, emniyetli, rahat ve etkin bir kullanım sağlamak amacıyla, -alet, makine, sistem, görev, iş ve çevrenin en iyi şekilde tasarımı için, -insan davranışı, kabiliyetleri, sınırları ve diğer karakteristikleri ile ilgili bilgileri keşfeder ve uygular.(Dr. Ahmet BAĞIŞ, Ergonomi Ders Notları)

 Örneğin; bir eşya tasarımı yaparken ergonomiyi dikkate alan bir tasarımcı, eşyanın en uygun biçimini bulmak için bu eşyayı kullanacak insanların davranışlarını, kullanım tercihlerini dikkate alır.

Wojciech Jastrzebowski

 Ergonominin Tarihi
Ergonomi, anlayış olarak insanın doğasında olan bir kavram olduğundan dolayı tarih boyunca insanın kullandığı kesme aletleri, testere, kazma vs. gibi aletler insanların rahat kullanımına uygun şekilde tasarlanmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte yunanca ergo(iş) ve nomos(kural,kanun) kelimelerinden türemiş olan Ergonomi sözcüğü, ilk olarak Wojciech Jastrzebowski tarafından 1857’de kullanılmıştır. Yirminci yüzyılın başında Ergonomi’nin temel ilgi alanı, insanın işe adaptasyonunun sağlanması olduğundan, araştırmalar daha çok işçilerin seçimi, sınıflandırılması ve eğitimi konularında yoğunlaşmıştır. Günümüzde ise, geçmişte olduğu gibi, insanın işe adaptasyonu değil, işin insana adaptasyonu Ergonominin temel felsefesi olmuştur. Yani ergonomi kelimesi ilk başlarda insanı işe uydurmak olarak anlaşılırken sonradan ve şimdilerde işin,ürünün insana uygunluğu olarak kullanılmaktadır. Üretim sektörü de üretimde ergonomiyi kullanır. Üretim araç ve gereçlerinin, makinelerin, üretim yapılan yerin, insana ne kadar uygun olduğu geliştirilerek üretim motivasyonunun artması sağlanabilir.

Modern fabrikalarda üretim süreci ve üretim alanı; çalışanların tüm ihtiyaçlarını karşılamalıdır. Bu ihtiyaçların karşılanması, çalışan rahat ve konforlu ayrıca güvenli bir ortamda olduğunu fark etmesi, onun üretime gösterdiği özene de yansır.

Üretim sürecinde ergonominin kullanılmasında amaç, çalışanlara rahatı ve huzuru ve güvenliği sağlayarak verimliliği artırmaktır.

Üründe Ergonomi

2. Dünya savaşında ergonomi silah, havacılık ve zırhlı sektörlerde ABD tarafından denenmiş, uygulanmış ve geliştirilmiştir. Örneğin uçak kokpitleri ilk ergonomik tasarıma sahip sistemlerdir. Pilotun 4 uzvu ile uçağı en verimli, güvenli ve başarılı bir şekilde kontrol etmesi kokpit tasarımlarının ergonomik olması ile doğru orantılıdır.

Hız kazanan üretim birlikte yeni bir kavram kendini gösterdi: Tasarım. Artık ürünlerin, ne olduğu değil neye benzediği ne kadar rahat,konforlu olduğu önem kazandı. Ergonomi, antropometri kavramları böylece resmen kullanılır oldu.

Örneğin aldığınız bir ürünü rahat bir şekilde kullanamıyorsanız o ürün ergonomik nitelik taşımamaktadır. Ayrıca yanlış ergonomide bir ürün aldığınız için size uygun olmayabilir.

Soldaki fare ofis ve normal bilgisayarlar kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Bu süreçte ofis çalışanlarının fare kullanımı, ev bilgisayarlarındaki fare kullanımı incelenerek boyutu ve işlevleri belirlenmiştir. Sağdaki fare ise oyun faresidir. Oyuncular bu fareyi daha rahat kavramakta, farenin üzerindeki fazladan tuşlara görev atayabilmektedirler. Bu tasarım da oyuncuların ihtiyacına göre tasarlanmıştır.

Soldaki klavye normal kullanıcılar için tasarlanmıştır. Sağdaki klavye ise klavyeyi çok daha sık yazı yazmak için kullanan insanlar için tasarlanmıştır.1 Buradaki farkın nedeni ise bu iki kullanıcı tipi arasındaki ergonomik farklılıklardır.

Bu resimdeki iki sandalye de konfor amacıyla tasarlanmıştır. Ancak sağdaki sandalyede bel ve sırt bölgesindeki boşluklar doldurulduğu için kullanıcıya daha uzun süre konfor sağlayacaktır. Çünkü mavi sandalye uzun süreli kullanımda kullanıcının konforunu korumayı amaçlayan bir ergonomi içerir. Soldaki sandalye ise tek bir kişi tarafından değil bir çok kişi tarafından daha az süre kullanım için tasarlanmıştır.

Ergonomik bir kokpit; pilota bir çok avantaj sağlar

Ergonomide; antropometri kavramı dikkat alınır. İnsan durağanken veya hareketli iken ölçüleri değişir. Bu ölçüler de insanın rahatını ve iş yapabilmesini etkiler. Antropometri;insan vücudunun boyutları ile ilgilenen bir bilim dalıdır.

Anatomi ile de ilgilenen Da Vinci; insan vücudunun hatlarını ve sınırları resmettiği Vitrivius insanı.İlk antropometik çalışmalar Da Vinci’ye aittir.

• Yükseklik (boy ve dirsek yüksekliği gibi),
• Genişlik (kalça genişliği gibi),
• Derinlik (kalça diz mesafesi gibi),
• Mesafe (kulaç mesafesi gibi),
• Eğrilik (belkemiği eğriliği gibi) ,
• Çevre (baş çevresi ve orta kol çevresi gibi),
• Uzanma (maksimum uzanma mesafesi gibi).

Bu kavramlar bir ürünü veya üretim sürecini ergonomik şekilde üretirken dikkate alınması gereken antropometrik kavramlardır.

İnsan vücudu uzun süreli durağanlıklara tepki verir. Kan dolaşımında oluşan dengesizlikşer ve kas dokuda oluşan sürekli uyarılmalar sonucu insanda karıncalanma ve uyuşma görülebilir. Resimde kırmızı işaretler uzun süreli durağanlıkta uyarılma bölgelerini göstermektedir.

Elin antropometrik yapısı incelendiğinde el ile yapılan işlerde meydana gelebilecek olumsuz durumlar belirlenebilir. Elin daha rahat iş yapabilmesi için ise ergonomik bir ürün veya üretim sürecinde bulunması gerekir.

Artan rekabet; “daha iyi, daha uygun, daha kolay, daha rahat” ürünleri üretebilmek için ergonomi kavramının araştırılması ve geliştirilmesine yol açtı.

Özet:

Ergonomi en uygunu ararken antropometriyi, fizyolojiyi ve insan biyolojisini kullanır. Bu veriler ışığında en uygun kullanımlı ürünün tasarlanması sağlanır. Bu tasarımların sonu yoktur. Ergonomi bir süreçtir ve asla son biçimi yoktur. 2000’li yıllarda ergonomik gelen tasarımlar bugün sıradan gelebiliyor. Çünkü tasarımlar değişiyor, ergonomi gelişiyor.

Uyarı: İnternette ergonomi örnekleri çoğunlukla oturma üzerinden veriliyor. Bu ergonominin ilgilendiği bir konudur ancak ergonomi sadece oturma işinin incelendiği bir bilim değildir.

Kaynak