İLETKİ [Açıölçer]

İletki nedir ve nerelerde kullanılır? İletkinin özellikleri, ne işe yarar, kullanımı hakkında bilgi.

İLETKİ [Açıölçer]

Bir açıyı ölçmeye yarayan araçtır. Ya yarım daire, ya da tam daire biçiminde olabilir. Üzerinde açıları gösteren ölçekler vardır. Ölçülecek açının üstüne konur; açının kenarlarının gösterdiği sayı aynı zamanda açının değerini de belirtir.

Açıların ölçülmesinde iki birim kullanılır. Bunlar «derece» ile «radyan» dır.

Derece. — Bir noktanın çevresindeki açı 360° (derece) olarak kabul edilmiştir Bunun dörtte biri olan dik açı 90° dir. Derecenin 60 da biri dakika (‘), onun da 60 da biri saniye (“) dir. İletki bu esasa göre ölçülendirilmişse açıları derece cinsinden belirtir.

Radyan. — Uzunluğu yarıçapın uzunluğuna eşit bir çember yayının karşısında ve çemberin merkezinde bulunan açının değeri bir «radyan» dır. Bu tanıma göre bir noktanın çevresindeki açı 2π (iki pi) radyandır. İki birim arasında şu bağıntı vardır:

---

1 radyan = 57° 17′ 45″ (57 derece, 17 dakika, 45 saniye); yaklaşık olarak:
1 radyan = 57,3° (derece)
1 derece = 0,0175 radyan

Bazı iletkilerde hem derece, hem de radyan ölçüleri bulunur. Böylece bir açı iki birimle de ölçülebilir.

---

Kaynak – 2

İletki

İletki; düzlemdeki açıları çizmek ya da ölçmek amacıyla kullanılan araçtır. En basit iletki 0°’den 180°’ye kadar bölmelenmiş yarım daire biçiminde bir disktir. Bu tür iletkilerin 13. yüzyılda kullanılmaya başladığı bilinmektedir. O dönemlerde Avrupalı alet yapımcıları, astronomi gözlemlerinde kullanılmak üzere geliştirdikleri torquetum denilen aygıtta yarım daire biçimli iletki kullanıyorlardı.

1801’de ABD’li deniz albayı Joseph Huddart, gemilerin konumunu seyir haritaları üzerinde belirlemeye yarayan daha karmaşık bir iletki türü geliştirdi. Üç kollu iletki ya da konum göstergesi denen bu aygıt, dairesel bir ölçek ile buna bağlı üç koldan oluşur. Bu kollardan ortadaki sabittir, öteki ikisi ise ortadaki kolun yardımıyla istenen açıyı yapacak biçimde döndürülebilir.

---

Denizcilerin kullandığı ve rota iletkisi olarak adlandırılan aygıt, geminin seyir haritası üzerinde çizilen rotası ile pusula kuzeyi arasındaki açıyı kolaylıkla belirlemeye yarar.